Koszty postępowania procesowego
Nie ma obowiązku uiszczania kosztów:
-
dochodzący ojcostwa i roszczeń z tym związanych;
-
dochodzący roszczeń alimentacyjnych;
-
prokurator i organizacja społeczna;
-
kurator wyznaczony przez sąd orzekający lub sąd opiekuńczy;
-
wnoszący o uznanie postanowień umownych za niedozwolone.
Nie mają obowiązku uiszczania opłat pracownik i ubezpieczony w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń (także inspektor pracy). Sąd orzeka o kosztach w orzeczeniu kończącym postępowanie, przy czym obciążenie kosztami pracownika może nastąpić tylko w szczególnych przypadkach (przy ubezpieczeniach koszty ponosi Skarb Państwa). Kosztów nie ponoszą również: Skarb Państwa, instytucje państwowe nie prowadzące działalności gospodarczej, jednostki samorządu terytorialnego (wyj. Sprawy gospodarcze lub wieczystoksięgowe).
Warunkiem przyznania zwolnienia z kosztów jest złożenie odpowiedniego wniosku wraz z oświadczeniem osoby fizycznej, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku dla utrzymania swego i rodziny (odpowiednie dowody opisujące stan rodzinny i majątkowy). O zwolnienie może ubiegać się także osoba prawna. Sąd bada rzeczowo wniosek i samą sprawę Uznanie przez sąd powództwa lub obrony za faktycznie lub prawnie oczywiście bezzasadne, skutkuje odmową udzielenia zwolnienia od kosztów.
Wniosek o zwolnienie z kosztów składa się ustnie do protokołu lub pisemnie w sądzie, gdzie sprawa ma się toczyć lub się toczy. Można w braku zamieszkania w miejscowości siedziby sądu właściwego złożyć wniosek o zwolnienie oraz o ustanowienie pełnomocnika w sądzie rejonowym miejsca zamieszkania (prześle je on do sądu właściwego).
Zwolnienie z kosztów następuje w formie postanowienia. Na odmowę przyznania zwolnienia przysługuje stronie zażalenie. Zwolniony nie ponosi żadnych opłat i kosztów i może żądać ustanowienia adwokata lub radcy. Niemniej jednak w razie przegranej musi pokryć koszty przeciwnika. Adwokat lub radca prawny ma prawo pierwszeństwa zaspokojenia ze zwrotu kosztów, a przypadku przegranej zwolnionego może żądać zasądzenia od niego kosztów własnych.
Zwolnienie od kosztów oraz ustanowienie adwokata wygasa wraz ze śmiercią uprawnionego. Spadkobiercy muszą wnosić ponownie o zwolnienie. Natomiast w toku procesu sąd może cofnąć zwolnienie i ustanowienie w przypadku braku podstaw do tego lub ich wygaśnięcia. W przypadku cofnięcia strona musi pokryć dotychczasowe koszty, chyba że sąd obciąży ją tylko częściowo - proporcjonalnie. Cofnięcie następuje z urzędu. Na postanowienie o odmowie przyznania zwolnienia lub ustanowienia adwokata, cofnięcie zwolnienia lub ustanowienia adwokata przysługuje stronie zażalenie.
Zabezpieczenie kosztów:
Pozwany może wnosić do sądu o zabezpieczenie przyszłych kosztów postępowania, należnych mu od powoda cudzoziemca, jeśli nie ma gwarancji zaspokojenia się z jego majątku (art. 1120). Żądanie swoje pozwany musi zgłosić przy pierwszej czynności procesowej, najpóźniej przed wdaniem się w spór, chyba że pozwany dowiedział się o przyczynie później lub ustała przyczyna ustawowa wniesienia kaucji (art. 1121). Nie wniesienie kaucji w terminie uprawnia pozwanego do złożenia wniosku o odrzucenie pozwu lub środka odwoławczego i orzeczenie o kosztach jak przy cofnięciu pozwu (art. 1124§3).
Koszty innych postępowań:
Koszty postępowania nieprocesowego kształtują się wg zasady indywidualizmu. Oznacza to, że ponoszą je ci którzy dokonali czynności lub na rzecz których sąd dokonał czynności. Wyjątkowo sąd może określić podział kosztów w zależności od wagi interesu dochodzonego w postępowaniu lub sprzeczności dochodzonych interesów. Sąd obciąży jednego uczestnika (tego czyje wnioski zostały oddalone) kosztami, jeśli interesy uczestników są sprzeczne, a także, gdy uczestnik postępował niesumiennie lub niewłaściwie.
Koszty w postępowaniu egzekucyjnym ponosi dłużnik egzekwowany na rzecz wierzyciela w wysokości odpowiedniej do celowego dochodzenia wierzytelności. Koszty określa komornik (skarga na czynności komornika do odpowiedniego sądu rejonowego) lub sąd (zażalenie na postanowienie). Koszty postępowania zabezpieczającego wchodzą w zakres postanowienia kończącego postępowanie i ponosi do czasu orzeczenia wnioskodawca.
Postępowanie przed pierwszą instancją:
Wszczęcie postępowania:
Wszczęcie procesu następuje na wniosek zwany powództwem. Nie ma od tego wyjątków. Wniesienie powództwa jest zatem pierwszą czynnością procesową powoda. Wyjątek występuje w postępowaniu pracowniczym, gdy pracownik występuje bez adwokata wówczas może zgłosić pozew do protokołu w sądzie. Ponadto w toku postępowania o rozwód lub o separację pozwany może zgłosić do protokołu żądanie rozwodu lub separacji, a poza tym każda strona może zgłosić żądanie zasądzenia alimentów. Wniesienie pozwu obliguje przewodniczącego sądu do wszczęcia postępowania i w jego ramach czynności wstępnych, których efektem może być wszczęcie procesu jako postępowania w sprawie.
Postępowanie nieprocesowe może zostać wszczęte na wniosek uczestnika lub z urzędu. Wniosek może zgłosić bądź każdy zainteresowany, bądź tylko oznaczona przepisem k.p.c. kategoria. Przy wszczęciu z urzędu podstawą jest każda wiadomość powzięta przez sąd. Po wszczęciu postępowania z urzędu sąd wzywa uczestników do wzięcia udziału w postępowaniu.
Pozew" i „Wniosek":
Pozew winien być wniesiony do sądu właściwego miejscowo i rzeczowo, przy czym pozew winien czynić zadość warunkom określonym przepisami kodeksu. Warunki formalne są takie same jak przy pismach procesowych, natomiast warunki materialne można podzielić na konieczne i fakultatywne. Elementy konieczne to:
-
żądanie pozwu (określone dokładnie, co dotyczy także roszczeń ubocznych; ogólnie domagać można się tylko kosztów);
-
okoliczności uzasadniające żądanie pozwu (nie muszą to być wszystkie okoliczności tylko dostatecznie uzasadniające pozew, przy czym powód winien na przywołane okoliczności przytoczyć dowody (art. 127 i 126§1); nie trzeba powoływać się na przepisy prawa);
-
oznaczenie wartości przedmiotu sporu w powództwach o zasądzenie (wyjątek to dochodzenie sumy pieniędzy jest oznaczeniem wartości sporu);
-
przytoczenie okoliczności uzasadniających właściwość sądu (o ile nie wynikają one jasno z żądania pozwu a chodzi o niewłaściwość nieusuwalną).
Natomiast elementy fakultatywne to różne wnioski o wydanie zarządzeń i przeprowadzenie postępowania wstępnego.
Pozew winien być ponadto odpowiednio opłacony, a jeśli powód jest usługodawcą lub sprzedawcą dochodzącym należności z umów niżej wymienionych winien wnieść pozew na formularzu urzędowym:
-
świadczenie usług pocztowych i telekomunikacyjnych;
-
przewóz osób i bagażu w komunikacji masowej;
-
dostarczanie gazu, energii i oleju opałowego;
-
dostarczanie wody i odprowadzanie ścieków;
-
wywóz nieczystości;
-
dostarczanie energii cieplnej.